بزرگترين برنامه تحقيقاتي مربوط به گياهان تغيير يافته ژنتيكي, دقت آماري كافي ندارد.
منبع: New Scientist

بعد از چهار سال پرفراز و نشيب, بزرگترين آزمايش انجام شده برروي محصولات كشاورزي تغيير يافته ژنتيكي به اتمام رسيد, و مقالات آن نيز تدوين شد.
اما دردسرهاي اين پژوهش هنوز به اتمام نرسيده: مخالفان آزمايش هاي مزرعه اي محصولات تغيير يافته ژنتيكي در انگلستان, منتظر انتشار اين نتايج هستند تا يكي از گسترده ترين انتقادات خود را نسبت به اين پژوهش آغاز كنند.
هدف از طرح آزمايشهاي مزرعه اي ياد شده, بررسي اثرات زيست محيطي علفكش هاي چند منظوره استفاده شده در كشت رقمهاي تغييريافته ژنتيكي بود. ولي گزارش 47 صفحه اي ارسال شده به مجله New Scientist گوياي اين است كه آزمايشهاي ياد شده با وجود هزينه هاي چند ميليون پوندي, قادر به ارائه يك جواب دقيق نيستند.
بر مبناي نتايج اين پژوهش, دولت انگلستان درباره مجاز يا ممنوع بودن كشت رقمهاي تغيير يافته ژنتيكي در سال 2003 اعلام نظر خواهد كرد. در حال حاضر يافته هاي اين پژوهش محرمانه نگهداشته شده, ولي بر مبناي روشهاي طرح آزمايشها و نيز مشاهدات سال اول كه اكنون زير چاپ است, مخالفان اين برنامه پيش بيني ميكنند كه نظر دولت در اين مورد مساعد نخواهد بود.
"پيت رايلي" از انجمن دوستان زمين كه سرپرست گروه ايراد زدايي اين گزارش بوده ميگويد: "آزمايشهايي كه نتايج غير دقيق بدست داده اند ربطي به اعتبار دانشمندان دخيل در اين پژوهش ندارد, بلكه به دليل مشكلات ذاتي ناشي از دخالت دادن انگيزه هاي سياسي در برنامه هاي علمي است."
مخالفت با اين آزمايشها امر تازه اي نيست: از همان ابتداي امر مخالفين معتقد بودند كه مقدار علفكش مصرفي در اين تحقيق كمتر از ميزاني است كه كشاورزان در عمل استفاده ميكنند, ادعايي كه با تكذيب گروه پژوهشي مواجه شد. اما اكنون تاكيد مخالفان روي اعتبار آماري آزمايشهاست: نكته اي كه حتي صاحبنظران بي طرف هم آن را يك ضعف بنيادي به شمار مي آورند.
در اين آزمايشها, در زمينهاي مجاور هم تركيبي از كشت رقمهاي تغيير يافته ژنتيكي و نيز رقمهاي طبيعي چغندرقند, ذرت, يا كلزا انجام شد. براي هر محصول در هر فصل كشت, از 25 ايستگاه تحقيقاتي نمونه برداري شد. اين نمونه برداري شامل شمارش علفهاي هرز, جمعيت سختبالپوشان, و ساير شاخصهاي بوم شناختي بود. هدف يافتن پاسخ اين سوال بود كه شاخصهاي مزبور در مزارع كشت هاي تغييريافته ژنتيكي از شاخص مشابه در كشت هاي طبيعي كمتر است يا بيشتر. اما مسئله اين است كه "بيشتر" يا "كمتر" چگونه تعريف ميشود؟
براي شمارش حشرات و گياهان هرز, پژوهشگران آزمايش را به گونه اي طرح كردند كه احتمال تشخيص صحيح تفاوت بين نمونه هاي داخل مزرعه با نمونه هاي نوار حاشيه اي معادل نصف سطح مزرعه برابر 80% باشد. با اين همه, گزارش نشان ميدهد كه به دليل داده هاي "مزاحم", اين حساسيت براي تمام گونه ها كافي نيست.
همچنين, نوسان تغييرات برخي شاخصها نظير جمعيت سختبالبوشان و علفهاي هرز پهن برگ از يك مزرعه به مزرعه ديگر, در گستره اي بيش از 50% حاشيه تعيين شده مشاهده ميشود. اين بدان معني است كه حتي تفاوت 50 درصدي بين كشت هاي طبيعي و تغيير يافته ژنتيكي ممكن است قابل رديابي نباشد.
اشكال ديگري كه به طرح اين آزمايش گرفته ميشود اين است كه حاشيه 50درصدي براي مزارع زياد در نظر گرفته شده است. در تحقيقي مشابه -كه درباره اثر علفكش روي جمعيت كبك انجام شده بود- تغيير جمعيت علفهاي هرز در حاشيه 13 درصدي كاملا معني دار بوده است.
با اين همه "لس فيربنك" از موسسه Terrestrial Ecology كه آزمايشهاي منطقه شمال غرب انگلستان را سرپرستي كرده اين انتقاد ها را وارد نميداند. او ميگويد: "استدلال مخالفين بر مبناي اين است كه آيا اين آزمايشها دقت آماري لازم را دارند يا خير. قبل از انتشار كامل گزارش پاسخ به اين پرسش ممكن نيست."
"فيربنك" همچنين ميگويد: "بنا نيست كه حساسيت آزمايش در تمام گونه ها يكسان باشد. تفسير داده ها بر مبناي بررسي انفرادي گونه ها نيست, بلكه نتايج كل آزمايشها در كنار هم قرار گرفته و الگوهاي كلي مورد بررسي قرار ميگيرند."
"پيتر گرين" رئيس انجمن سلطنتي آمار معتقد است كه در عين اينكه برخي از نتايج بدست آمده
معتبر است, اشكالات موجود امر جديدي نيست و روشهاي مناسبي براي برطرف كردن آنها وجود دارد. او مي افزايد: "خطر از آنجا ناشي ميشود كه به اين امور رنگ و بوي سياسي بدهند. عده اي به دنبال پاسخهاي جزمي براي اين سوالات هستند, حال آنكه چنين پاسخهايي اصولا وجود ندارند."
لينك دائم | نشاني الكترونيك |
__________________________________________________________________